Olga Drahonowska - Małkowska

Olga Drahonowska – Małkowska urodziła się 1 Września 1888 roku w Krzeszowicach jako druga córka Zofii i Karola Drahonowskich.Ojciec jej, Karol, pochodzenia ormiańskiego, był zarządcą dóbr hr. A. Potockiego w Małopolsce. Matka, Zofia, pochodziła z mieszczańskiej rodziny czeskiej. Z kilkorga dzieci, które zmarły na choroby płucne, uchowała się Wilma o niebieskich oczach i kasztanowych włosach swojej matki i Olga o temperamencie, ciemnych oczach i włosach, i klasycznych rysach swego ojca. ^[1]Mimo czeskich korzeni rodziców od dziecka zawsze podkreślała swą polskość. Szkołę i gimnazjum ukończyła eksternistycznie, zdając tylko kolejne egzaminy w Krakowie, zresztą zawsze z najlepszymi notami. Po maturze wstąpiła do Konserwatorium Muzycznego we Lwowie, gdzie wkrótce ujawniła swe talenty jako poetka i rzeźbiarka. Była również instruktorką wychowania fizycznego w "Sokole", miała swoje pasje sportowe (jazda konna, pływanie, łyżwiarstwo, narciarstwo, gimnastyka), działała także w organizacji wychowania narodowego Eleusis. Z Eleusis pozyskał ją Małkowski do niepodległościowego "Zarzewia", gdzie szybko poznała tajniki służby wojskowej, zdobywając stopień porucznika Polskich Drużyn Strzeleckich.

Gdy Andrzej Małkowski zapoczątkował harcerstwo – Olga Drahonowska w lecie 1911 założyła pierwszą żeńską (trzecią według kolejności) drużynę skautową we Lwowie. Była również pierwszą komendantką skautek w Naczelnej Komendzie Skautowej w latach 1911-1912.

Gdy w marcu 1912 na I Zjeździe we Lwowie harcerstwo przyjęło jednomyślnie charakter organizacji abstynenckiej – Olga Drahonowska została powołana w skład Zarządu Oddziału lwowskiego Eleuterii-Wyzwolenia, a prowadzona przez nią III Lwowska Drużyna Skautek im. E. Platerówny w lokalu tej zasłużonej organizacji skupiającej cały polski ruch abstynencki zaboru austriackiego – otrzymała świetlicę. We wrześniu 1912 w "Skaucie" nr 23 ukazał się przystosowany do melodii rewolucyjnej pieśni "Na barykady ludu roboczy" wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko co nasze Polsce oddamy", uzupełniony refrenem "Ramię pręż, słabość krusz". Nosił tytuł "Marsz skautów" i stał się później hymnem ZHP. Przystosowanie i uzupełnienie hymnu było dziełem Olgi Drahonowskiej – wykonanym za zgodą autora.

W czerwcu 1913 opuściła Lwów udając się na leczenie do Zakopanego. Pojawił się tam również Andrzej Małkowski i ks. Kazimierz Lutosławski, który udzielił im ślubu. Po wyleczeniu nacieku w płucu, Olga Małkowska założyła i prowadziła w Zakopanem harcerstwo żeńskie, od sierpnia 1914 (gdy Małkowski po wybuchu I wojny światowej wyruszył do Legionów) – również drużynę męską. Po zabraniu do wojska austriackiego listonoszy i górali zorganizowała skautową pocztę, pomoc żniwną dla góralek, ochronkę dla opuszczonych dzieci, tanią jadłodajnię dla ubogiej ludności i skautową straż porządkową pełniącą nocną służbę. Pod jej komendą skauci urządzali tajne składy broni w górach: w Dolinie Kościeliskiej, na Hali Pysznej, w Dolinie Roztoki, w Murzasichlu i w grotach Nosala. W lutym 1915 po próbie ogłoszenia przez Andrzeja Małkowskiego Republiki Podhalańskiej jako zaczątku niepodległej Polski policja austriacka wykryła te magazyny, a druhna Olga z mężem tylko dzięki ostrzeżeniu przez górali zdołała uniknąć aresztowania.

Poprzez Wiedeń przedostali się w marcu 1915 do Szwajcarii, a stamtąd do USA, gdzie Stanisław Osada wezwał Andrzeja Małkowskiego do zorganizowania harcerstwa polonijnego. Tam przyszedł na świat 30 października 1915 syn Olgi i Andrzeja, nazwany przez nich Lutykiem, z którym w rok później wróciła do Europy. Gdy plany polskiego Legionu w Kanadzie upadły – w lutym 1917 przeniosła się z Francji do Szwajcarii. Poczta tego neutralnego kraju odmówiła doręczania żołdu Andrzeja z wojska kanadyjskiego, więc aby utrzymać siebie i dziecko podjęła ciężką pracę fizyczną w gospodarstwie ogrodniczym w Chexbres Village, traktując to jako jeszcze jedną próbę harcerskości. Od końca 1917 r. uczyła muzyki w Ecole Nouvelle, a od 1918 r. w polskiej szkole w Londynie, którą założyła na prośbę Polish Relief Found.

Później zamieszkała w Torquay jako kustosz zbiorów (po osiadłej tam po 1863 r. rodzinie Krajewskich w Fell-Court), przeznaczonych dla Polski, gdy odzyska niepodległość (tak się też stało). Również tam Małkowska uczyła muzyki i wychowania fizycznego w szkołach, organizując i prowadząc drużynę skautek i wilcząt. I wszędzie zdobywała sympatię dla Polski, do której miała wrócić już bez Andrzeja (który zginął w 1919 r. w wyniku zatonięcia statku, którym płynął).

Wróciła z Lutykiem w listopadzie 1921 prowadząc naukę angielskiego i gimnastyki w zakopiańskiej Szkole Gospodarstwa Domowego i dla Ślązaczek specjalne kursy języka polskiego, literatury, historii i geografii, a od 1922 r. zapoczątkowała trzymiesięczną szkołę instruktorek ZHP w Kuźnicach. W 1924 r. była komendantką Zlotu Harcerek w Świdrze pod Warszawą, a następnie polskiej delegacji na III Światową konferencję skautek w Foxlease w Anglii. W 1925 r. założyła Szkołę Pracy Instruktorskiej i Pracy Harcerskiej w Sromowcach Wyżnych, kierując tą placówką do 1939 r. i rozbudowując ośrodek. Po Dworku Cisowym (szkoła) powstały tam: Orle Gniazdo w 1927 r. i Dom Ludowy dla wsi (spalony w 1945), Watra w 1929 r. i czorsztyńska Pustelnia w 1930 r. Latem 1931 Olga Małkowska kierowała w Sromowcach pierwszym obozem żeńskim Studium W-F Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Szkołę Pracy Harcerskiej uznano za ośrodek nowego typu, promieniujący ideą harcerską na społeczeństwo, w 1927 r. władze ZHP obdarzyły ją godnością harcmistrzyni Rzeczypospolitej.

W 1932 r. prowadziła VII światową konferencję skautek na Buczu – uczestniczki jednomyślnie wybrały druhnę Małkowską do Komitetu Światowego Skautek, na konferencji następnej w Abelboden, w Szwajcarii, w 1934 r. powierzając jej wizytację skautek w Czechosłowacji, Austrii i Rumunii. Została także wybrana skautową delegatką w Komitecie Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą w Lidze Narodów (odpowiednik dzisiejszej ONZ). Rząd Polski odznaczył ją Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta i Krzyżem Niepodległości.

Po klęsce wrześniowej w 1939 r., na nalegania syna aby uchodziła przed gestapo – opuściła kraj. Dotarła do Wielkiej Brytanii. Tam w Dartmouth założyła Dom Dziecka Polskiego, przeniesiony po nalotach Luftwaffe do Szkocji do posiadłości Castlemains koło Douglas w Lanarkshire. Obok polskiej szkoły, gimnazjum i harcerstwa – powstała tu placówka dla żołnierzy aby swe urlopy mogli spędzić przy polskich dzieciach, w polskiej atmosferze.

W 1942 r. powołano Olgę Małkowską do władz ZHP. Została przewodniczącą Komitetu Naczelnego ZHP na czas wojny. Uczestniczyła tam również w pracach sięgających przyszłości, organizując GIS (Guides International Service) – skautową służbę międzynarodową niosącą pomoc dzieciom na terenach wyzwalanych spod okupacji hitlerowskiej. Poprzez Caritas GIS dostarczyła żywności dzieciom zniszczonej Warszawy.

W latach 1948-1960 Olga Małkowska prowadziła kolejny Polish Childrens Home w Hawson Court, posiadłości w Buckfastleigh, w Devon. W 1959 r. zorganizowała wycieczkę dzieci do Polski, wróciły oczarowane, co naraziło ją na zarzuty emigracyjnej prasy.

Sama wróciła do kraju w 1961 r. Osiadła początkowo we Wrocławiu, a od 1964 r. na stałe w Zakopanem, gdzie zamieszkała w drewnianym domku przy ul. Małe Żywczańskie 17A. W 1966 r. Rada Państwa przyznała jej rentę dla zasłużonych, przedstawiciel TPD wręczył jej któregoś dnia Honorową Odznakę Przyjaciela Dziecka, trafiały do niej zastępy i drużyny harcerskie. W 1968 r. z wielkim wzruszeniem przyjęła zaproszenie do Krakowa na nabożeństwo w rocznicę śmierci Andrzeja Małkowskiego, zapoczątkowane wówczas przez ówczesnego kardynała Karola Wojtyłę, późniejszego papieża.

15 Stycznia 1979 r. Olga Małkowska odeszła na Wieczną Wartę. Spoczywa na nowym cmentarzu w Zakopanem przy ul. Nowotarskiej. Nad grobem wznosi się granitowy pomnik poświęcony twórcom polskiego harcerstwa dłuta zakopiańskiego rzeźbiarza Henryka Burzeca.